ماکرو پرولاکتین

ماکرو پرولاکتین ، دلیل شایع تشخیص اشتباه هیپرپرولاکتینمی

سیدامید میراحمدی

کارشناس بخش کنترل کیفی-اپلیکیشن شرکت دانش بنیان آپتاسیس

پرولاکتین بصورت یک پیش هورمون با وزن مولکولی 26 کیلودالتون می باشد که از سلولهای لاکتوتروف هیپوفیز قدامی ترشح می شود و بعد از آن شکسته شده و منومر پرولاکتین با وزن مولکولی 23 کیلودالتون بوجود می آید.

این مولکول منومر، شکل غالب پرولاکتین در جریان خون است که پرولاکتین کوچک Little Prolactin هم نامیده می شود. علاوه بر این شکل غالب پرولاکتین انسانی به دلیل ماهیت هتروژن آن می تواند به شکل پرولاکتین بزرگ Big Prolactin با وزن مولکولی 50 کیلو دالتون و یا یک مولکول تترامر بنام Big Big Prolactin (ماکرو پرولاکتین ) با وزن مولکولی بالاتر از 150 کیلو دالتون هم در جریان خون ظاهر شود. این دو مولکول اخیر همان خصوصیات فعالیت ایمونولوژیک پرولاکتین منومر را دارند، در نتیجه در اغلب روش های سنجش آزمایشگاهی اندازه گیری می شوند اما فعالیت بیولوژیک آنها بسیار ضعیفی است و به همین دلیل معمولا این بیماران با وجود بالا بودن میزان پرولاکتین در اندازه گیری های آزمایشگاهی علایم هیپرپرولاکتینمی همچون گالاکتوره ، آمنوره یا الیگومنوره را خیلی بروز نمیدهند .

علت تشکیل مولکول تترامر پرولاکتین ( ماکروپرولاکتین) وجود آنتی بادی برضد پرولاکتین از کلاس IgG است. اصطلاح ماکرو پرولاکتین زمانی به کار برده می شود که بیش از %60-30 پرولاکتین بیمار به شکل ماکرو پرولاکتین باشد.

گلیکوزیلاسیون و فسفریلاسیون بعضی پروتئین ها باعث بروز اپی توپهای جدید (Neo-epitopes) می شود که تولید آنتی بادی علیه آنها را برمی انگیزد . اگر اشکالی از مولکول پرولاکتین که در هیپوفیز فسفریله می شوند توسط سیستم ایمنی شناسایی نشوند ، نشت این مولکول ها از هیپوفیز به دلیل وجود التهاب هیپوفیز و یا نقص دفسفریله شدن آنها باعث پاسخ ایمنی و تولید آنتی بادی هایی می شود که مولکول های پرولاکتین را به هم چسبانده و مولکول های ماکروپرولاکتین را ایجاد می نمایند.

اشکال باند شده مولکول پرولاکتین نمی توانند به رسپتورهای اختصاصی خودشان متصل شده و بنابراین مکانیسم فیدبک منفی هیپو تالاموس دچار اختلال می گردد و این موضوع باعث هیپرپرولاکتینمی می شود . در همین شرایط کلیرانس کلیوی ماکرو پرولاکتین بدلیل درشت بودن مولکول دچار اختلال می شود و غلظت آن در بدن افزایش می یابد.

مطالعات اخیر نشان داده است که این اتوآنتی بادی های ضد پرولاکتین حداقل به مدت 5 هفته در سرم پایدار هستند و بنابراین ماکروپرولاکتینمی وضعیتی مزمن محسوب می شود.

ارزیابی آزمایشگاهی ماکرو پرولاکتین:

Gel Filtration chromatography (GFC) : روش طلایی و استاندارد اندازه گیری ماکرو پرولاکتین است اما این روش بسیار مشکل و زمان بر است .

روش رسوب با پلی اتیلن گلیکول (PEG) جایگزین آن شده که روشی بسیار ساده ، ارزان قیمت و قابل اعتماد است .

روش انجام:

تهیه ماده PEG(6000) ، که به صورت پودر جامد وجود دارد و باید از آن محلول تهیه گردد.
تهیه محلول PEG به نسبت 25 درصد با استفاده از آب مقطر (به طور مثال برای تهیه 100 سی سی محلول PEG ، 25 گرم پودر را به همراه 75 سی سی آب مقطر داخل بشر ریخته و به مدت 15 دقیقه بر روی هیتر در دمای 50 – 55 درجه سانتیگراد قرار می دهیم، طی این زمان به طور پیوسته محلول را هم میزنیم تا ماده بدست آمده کاملا یکنواخت شود.)
پس از طی 15 دقیقه محلول بدست آمده را از روی هیتر برداشته تا به دمای اتاق برسد. (طی این زمان ذرات معلق هوای موجود در محلول از بین رفته و محلولی یکنواخت بدست می آید)

(شرایط نگهداری: پس از تهیه محلول PEG تاریخ ساخت محلول بر روی آن درج شده و تا یک هفته در دمای یخچال – 4 تا 6 درجه سانتیگراد- قابل نگهداری می باشد)

نمونه سرم های مورد نظر را به نسبت برابر با محلول به دست آمده رقیق می کنیم. ( به طور مثال 150 میکرولیتر سرم به همراه 150 میکرولیتر محلول PEG )
پس از 5 دقیقه زمان انکوباسیون در دمای اتاق نمونه های رقیق شده را سانتریفیوژ میکنیم. (بالاترین دور سانتریفیوژ به مدت 15 دقیقه)
پس از فرآیند سانتریفیوژ نمونه به دست آمده که شامل یک محلول شفاف رویی و مواد ته نشین شده ته لوله می باشد را مجددا مورد سنجش پرولاکتین قرار می دهیم.
جواب های بدست آمده را ضرب در ضریب رقت (2) میکنیم.

ریکاوری کمتر آز 40% پرولاکتین بعد از استفاده از PEG معیار قابل اعتمادی جهت وجود ماکروپرولاکتین است و مقادیر بالاتر از 50% ، تشخیص ماکرو پرولاکتین را رد می کند . البته نتایج این آزمایش ها در بیماران با مقادیر بالای ایمونوگلوبولین ها همانند میلوم IgG و هیپرگاماگلوبولینمی پلی کلونال به دلیل احتمال رسوب همزمان پرولاکتین منومر در زمینه غلظت بالای ایمونوگلوبولین باید با احتیاط تفسیر شود.

ماکروپرولاکتینمی وابسته به سن و جنس نیست هرچند که در بانوان شایع تر است. این بیماران سیکل های قاعدگی طبیعی دارند ، بندرت در آنان گالاکتوره دیده می شود و معمولا حاملگی بدون دخالت پزشکی در آنها اتفاق می افتد با این حال در گروهی از این بیماران که همزمان با ماکروپرولاکتین ، غلظت پرولاکتین منومر هم بالاتر است ، علائم هیپرپرولاکتینمی دیده می شود . دلایل بدون علامت بودن این بیماران ، ناتوانی ماکروپرولاکتین دراتصال به رسپتورش و فعالیت بیولوژیک کم آن به دلیل حضور ضعیف آن در فضاهای خارج عروقی است . ( به دلیل درشت تر بودن مولکول ).

مطالعات اخیر نشان داده که ماکرو پرولاکتین به دلیل تجزیه شدن های متناوب و تبدیل شدن به مونومر می تواند فعالیت بیولوژیک هم از خود نشان دهد.

با توجه به این که ماکر پرولاکتینمی با تمام شواهد موجود نیاز به درمان اختصاصی ندارد ، افتراق آن از هیپر پرولاکتینمی واقعی می تواند بسیار مفید باشد.

توصیه بر این است که غربالگری بیماران با پرولاکتین بالا از نظر وجود ماکرو پرولاکتین می تواند از انجام درمان یا تصویربرداری غیر ضروری در این بیماران جلوگیری نماید.

منابع:

Macroprolactinemia: Diagnostic, Clinical, and Pathogenic Significance
Assessment of macroprolactinemia by polyethylene glycol precipitation method
Blackwell Publishing, Ltd. Clinical relevance of macroprolactin
Specificity and Clinical Utility of Methods for the Detection of Macroprolactin
Macroprolactin: what is it and what is its importance?
بررسی فراوانی ماکروپرولاکتینمی و مقایسه علایم بالینی و رادیولوژیک آن با هیپروپرولاکتینمی واقعی در خانم های نابارور
بررسي كلينيكي و آزمايشگاهي هفده مورد مبتلا به ماكروپرولاكتينمي تشخيص داده شده با آزمون رسوبي پلي‌اتيلن گليكول